Son yıllarda yapılan çalışmalar, ülkemizde on kişiden yedisinin fazla kilolu veya obez olduğu göstermektedir. Fazla kilo ve obezite; varolan hastalıkların gidişatını olumsuz etkiledikleri gibi, hastalıkların oluşmasındaki ana neden de olabilmektedirler. Hipertansiyon, hiperlipidemi, kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, bazı kanser türleri gibi metabolik hastalıklara öncülük etmektedirler ve özellikle beden ağırlığındaki artış eklem hastalıkları için büyük risk faktörü oluştururlar.
Vücuttaki fazla her bir kilo eklemlere en az dört kat fazla yük bindirmektedir. Vücut ağırlığının fazla olması özellikle; diz, kalça, omurga gibi ağırlık taşıyan eklemlerin üzerindeki yükün artmasına ve kıkırdak yapının aşınmasına, eklemlerin dejenerasyonuna neden olmaktadır. Bu etkilerin sonucunda en sık karşılaşılan eklem hastalığı ise osteoartrittir. Osteoartrit; ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açan, obez kişilerde iki kat daha fazla görülen bir hastalıktır. Fazla kilo, ağırlık taşıyan eklemlerde mekanik stres oluşturarak hastalığı tetiklemektedir. Buna ek olarak osteoartritin; obez bireylerde ideal kilosundaki bireylere göre el eklemleri gibi ağırlık taşımayan eklemleri de daha fazla etkilediği gözlemlenmiştir. Bu durum ise, obezitenin osteoartrit üzerine etkisinin biyomekanik stres dışında; genetik, metabolik ve inflamatuar faktörlerin karmaşık etkileşimine bağlı olduğunu göstermektedir.
Sağlıklı bireylerde eklem sağlığını korumak ve olası hastalıklardan korunmak, eklem hastalığı olan bireylerde hastalığın ilerlemesini engellemek ve iyileştirmek, eklem hastalığı nedeniyle ameliyat olmuş bireylerde ameliyat sonrası iyileşme sürecini kısaltmak ve sağlığın devamını sağlamak adına dengeli ve yeterli beslenmenin önemi büyüktür. Sağlıklı eklemler için; ağırlık kontrolu sağlamak yani kişi fazla kilolu ise ideal kiloya ulaşmak, ideal kilosunda ise o seviyeyi korumak en önemli noktalardandır. Beslenme planında ise; kişinin günlük enerji ihtiyacını makro (protein-karbonhidrat-yağ) ve mikro (vitamin-mineral) besinlerden dengeli bir şekilde sağlamak gerekmektedir. Özellikle eklemler için; omega-3 kaynakları (yağlı balıklar, keten tohumu vb.), kalsiyum içeriği yüksek olan süt ve süt ürünleri, zengin vitamin-mineral-antioksidan özellikleri sebebiyle çeşitli meyve ve sebzeler günlük diyete eklenmelidir. Ayrıca bol sıvı tüketimine özen gösterilmeli, gerekli ise hekim kontrolünde D vitamini takviyesi vücuda sağlanmalıdır.
Derleyen : Diyetisyen Dilara Serarslan, Beyzadeoğlu Kliniği
Kaynakça
Baysal, Ayşe. Beslenme.
ANKARA: Hatipoğlu yayınları, 2014.
Baysal, Ayşe, et al. Diyet El Kitabı.
Ankara: Hatipoğlu yayınları, 2014.
Berenbaum, Francis, Flaurent Eymard, ve Xavier Houard. «Osteoarthritis, inflammation and obesity.» Current Opinion Rheumatol, 2013: 114-118.
Doral, Mahmut Nedim, Gürhan Dönmez, Ahmet Atay, ve Murat Bozkur. «Dejeneratif Eklem Hastalıkları.» TOTBİD Dergisi 2007: 57-65.
Satman, İlhan, et al. «Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults.» Eur J Epidemiol, 2013: 169-180.